quran.journals.pnu.ac.ir Open in urlscan Pro
194.225.116.119  Public Scan

Form analysis
2 forms found in the DOM

GET ./

<form action="./" method="get">
  <div class="searchBox">
    <input type="hidden" name="_action" value="article">
    <input type="text" name="keywords" placeholder="جستجو">
    <button type="submit" class="btn btn-default">
      <span class="fa fa-search " aria-hidden="true"></span>
    </button>
  </div>
</form>

POST

<form class="validate" action="" method="post" data-success="پست الکترونیکی شما با موفقیت ثبت شد." data-toastr-position="bottom-right">
  <div class="input-group">
    <span class="input-group-addon"><i class="fa fa-envelope"></i></span>
    <input type="email" id="email" name="email" class="form-control required" placeholder="پست الکترونیکی را وارد کنید">
    <span class="input-group-btn">
      <button class="btn btn-primary" type="submit">اشتراک</button>
    </span>
  </div>
</form>

Text Content

دانشگاه پیام نور
 * ثبت نام
 * ورود به سامانه

 * English




پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن


با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی قرآن و عهدین ایران

صفحه اصلی
مرور

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

اطلاعات نشریه

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

راهنمای نویسندگان
هزینه های پردازش مقاله
ارسال مقاله
داوران
تماس با ما

مقالات آماده انتشار



شماره جاری



دوره 11 (1401-1402)


شماره 2
شماره 1

دوره 10 (1400-1401)




دوره 9 (1399-1400)




دوره 8 (1398-1399)




دوره 7 (1397-1398)




دوره 6 (1396-1397)




دوره 5 (1395-1396)




دوره 4 (1394-1395)




دوره 3 (1393-1394)




دوره 2 (1392-1393)




دوره 1 (1391-1392)




 

تعداد دوره‌ها 11 تعداد شماره‌ها 22 تعداد مقالات 229 تعداد نویسندگان 411 تعداد
مشاهده مقاله 719,901 تعداد دریافت فایل اصل مقاله 248,068 نسبت مشاهده بر مقاله
3143.67 نسبت دریافت فایل بر مقاله 1083.27
----------------------------------------- تعداد مقالات ارسال شده 2,410 درصد
پذیرش 9 زمان پذیرش (روز) 425 تعداد پایگاه های نمایه شده 8 تعداد داوران 165

 

 

شبکه اجتماعی



 



 

«پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن» نشریه‌ای است با رویکرد علمی که با رسالت توسعه دانش
و انتشار نتایج تحقیقات حاصل از پژوهش‌های بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای در موضوعات
مختلف مربوط به قرآن پژوهی، تفسیر، زبان و زبانشناسی قرآن را به صورت دو فصلنامه با
صاحب امتیازی دانشگاه پیام نور منتشر می‌کند. سایر اطلاعات این نشریه به شرح زیر
می‌باشد:

 * نشریه علمی پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن با همکاری مشترک انجمن علمی قرآن و
   عهدین ایران در قالب‌تفاهم نامه همکاری منتشر می‌شود.
 * فلودیاگرام مراحل داوری و پذیرش مقاله در قسمت فرایند پذیرش مقالات شرح داده
   شده‌است.
 * حقوق معنوی: کلیه حقوق معنوی اثر متعلق به نویسنده است؛
 * این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیتۀ اخلاق در
   انتشار  (COPE) می‌باشد و از آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب
   در آثار علمی پیروی می نماید.
 * نوع نشریه: نشریه علمی
 * شیوه انتشار: الکترونیکی و چاپی
 * نوع مقالات قابل انتشار: علمی-پژوهشی/ علمی ترویجی
 * توالی انتشار: دوفصلنامه
 * زبان نشریه: فارسی و علاوه بر آن چکیده و منابع مقالات به انگلیسی 
 * متوسط زمان داوری مقالات:  6 هفته
 * سرقت ادبی: جهت پیشگیری از سرقت ادبی از سامانه مشابه یاب متون علمی همیاب
   استفاده می‌شود.
 * دسترسی رایگان و آزاد به مقالات
 * چنانچه مقاله از حامی یا تامین‌کننده اعتبار پژوهشی برخوردار باشد، درج آن در
   مقاله توسط نویسنده الزامی می‌باشد.
 * کشور محل انتشار: ایران
 * ناشر:  دانشگاه پیام نور، معاونت پژوهش و فناوری
 * حوزه  فعالیت تخصصی:  علوم قرآن و حدیث
 * شروع انتشار:  پاییز و زمستان 1391
 * هزینه بررسی و پذیرش مقاله: در حال حاضر سه میلیون ریال تا مرحله پذیرش قطعی و
   سه میلیون ریال هزینه انتشار
 * نوع  داوری: فرایند داوری تخصصی به صورت داوری بسته و دوسو ناشناس و حداقل دو 
   داور و یک داور تطبیقی
 * بازه زمانی بررسی اولیه: یک هفته کاری
 * نحوه انتشار: چاپی و الکترونیکی
 * ضریب تاثیر (ISC):  0.114
 * شماره و تاریخ مجوز کمیسیون نشریات وزارت عتف:  12691/18/3  مورخ  07/02/1392
 * شماره و تاریخ مجوز هیات نظارت بر مطبوعات (وزارت ارشاد): 1131/124 مورخ
   22/03/1387
 * شاپای چاپی: 3804-2322
 * شاپای الکترونیکی: 2538x-614X
 * ایمیل نشریه:  quran@pnu.ac.ir

در صورت وجود هرگونه سوال، برای نشریه ایمیل ارسال فرمائید. به ایمیل شما در 48
ساعت کاری پاسخ داده خواهد شد.

 

 

 * شماره جاری
 * مقالات آماده انتشار

تفسیر

تبیین ضرورت توجّه به «وجوه قرآنی» منقول از اهل بیت (ع) در ترجمۀ صحیح قرآن کریم

حسن اصغرپور؛ نجیبه قدیانی

دوره 11، شماره 2 ، فروردین 1402، صفحه 11-23

https://doi.org/10.30473/quran.2023.65803.3232

چکیده

  دانش مفردات، با هدف خدمت به فهم واژگان و عباراتِ دشواریاب قرآنی بنیان نهاده
شد. پیشینۀ بنیان‌گذاریِ این دانش، به سدۀ دوم هجری بازمی‌گردد. نخستین آثار تفسیری
نگاشته‌شده در جهان اسلام، به‌واقع کتابهایی در جهت تفسیر و تبیین مفرداتِ دشوار
قرآنی بوده‌اند که در قالب غریب القرآن‌ها، معانی القرآن‌ها و مجاز القرآن، پا به
عرصۀ نشر نهادند. ...  بیشتر دانش مفردات، با هدف خدمت به فهم واژگان و عباراتِ
دشواریاب قرآنی بنیان نهاده شد. پیشینۀ بنیان‌گذاریِ این دانش، به سدۀ دوم هجری
بازمی‌گردد. نخستین آثار تفسیری نگاشته‌شده در جهان اسلام، به‌واقع کتابهایی در جهت
تفسیر و تبیین مفرداتِ دشوار قرآنی بوده‌اند که در قالب غریب القرآن‌ها، معانی
القرآن‌ها و مجاز القرآن، پا به عرصۀ نشر نهادند. دانش مفردات خود از زیرشاخه‌هایی
تشکیل شده است؛ «وجوه القرآن» یکی از کهن‌ترین و مهم‌ترین شاخه‌های دانش مفردات
به‌شمار می‌رود. «وجوه قرآنی» به معانی مختلف واژگان یا عباراتی از قرآن اطلاق
می‌گردد که در سیاق‌های مختلف قرآن معانی مختلفی دارند. بی‌شک بدون توجّه بدین مهم،
دست‌یابی به فهم درست واژگان و عبارات قرآنی فراهم نخواهد بود. نگاهی به میراث
روایِ اهل بیت (ع) نشان می‌دهد که حجم گسترده‌ای از «وجوه قرآنی» در دو سطح مفردات
(420 واژه) و عبارات (60 عبارت) تبیین و تفسیر گشته است. نظر به جایگاهِ الهیِ
خاندان وحی، و پیشوایی ایشان در عرصۀ سخن‌دانی، بهره‌گیری از نظرات صائب این
پیشوایان، نقش مؤثری در مقابله با کژفهمی‌ها در فهم واژگان قرآن و تأویلات ناروا از
عبارات قرآنی دارد. در گذار تاریخ اسلام، عالمان بسیاری در این موضوع، آثاری
نگاشته‌اند، امّا با وجود تنوّع و تعدّد آثار موجود در این زمینه، در هیچ‌‌یک از
آن‌ها دیدگاه‌های خاندانِ وحی که نقش مهمی در دست‌یابی به فهم صحیح از قرآن دارند،
انعکاس نیافته است. ...

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله
 * اصل مقاله 1.15 M

تفسیر

نقش سیاق در تحلیل معنایی سور اذائیه اخروی با تاکید بر قرائن پیوسته لفظی (با
محوریت تفاسیر المیزان و فی ظلال القرآن)

نیلوفر حسینی ترکانی؛ ،سیده فاطمه هاشمی؛ احمدرضا غایی

دوره 11، شماره 2 ، فروردین 1402، صفحه 25-37

https://doi.org/10.30473/quran.2023.63343.3127

چکیده

  چکیدهپژوهش حاضر با هدف بررسی نقش و کارکرد مؤلفه سیاق در تحلیل معنایی پنج سوره
اذائیه اخروی «الواقعه، التکویر، الانفطار، الانشقاق، الزلزال» به منظور شناخت
بیشتر فهم آیات و هشدارهای الهی در آیات این سور در موضوع قطعیت وقوع قیامت و
حقانیت حسابرسی اخروی تنظیم شد‌ه‌است.بررسی‌ اجمالی از حیث ابعاد معنایی و محتوایی
سور مذکور معلوم ...  بیشتر چکیدهپژوهش حاضر با هدف بررسی نقش و کارکرد مؤلفه سیاق
در تحلیل معنایی پنج سوره اذائیه اخروی «الواقعه، التکویر، الانفطار، الانشقاق،
الزلزال» به منظور شناخت بیشتر فهم آیات و هشدارهای الهی در آیات این سور در موضوع
قطعیت وقوع قیامت و حقانیت حسابرسی اخروی تنظیم شد‌ه‌است.بررسی‌ اجمالی از حیث
ابعاد معنایی و محتوایی سور مذکور معلوم می‌دارد که هر پنج سوره، دارای ساختار
مشترک در مطلع آیه آغازین با اذای ظرفیه شرطیه، ذکر جواب شرط قطعی‌الوقوع (به صیغه
ماضی) مطابقت مفهومی و مصداقی برخی واژگان مشترک، هماهنگی مضامین هر سوره با اهداف
آن، و مشتمل بودن توصیفات مربوط به متعلقات اذا و جزای شرط در این سور، غالباً از
حیث مضمون مشابهت دارند. این امر علاوه بر دلالت تناسب آیات این سوره‌ها، به نوعی
ارتباط معنادار محتوایی آنها را دربر میگیرد.نقش سیاق با توجه به دلالت معنایی
الفاظ و تعابیر خاص آیات این سوره‌ها(با تطبیق بر آراء تفسیری علامه طباطبایی و سید
قطب)، عموماً مشتمل بر توبیخ و تهدید و انذار منکران قیامت و حسابرسی روز جزاست که
گاه با لحن تهدید و انذار و گاه همزمان با لحن تنبه و تأکید و استعمال تعابیر خاص و
استفهامات و سوگندهای متناسب و در همراهی با استدلالات محکم در قالب برهان مطرح شده
تا هدف مهم معرفتی برگرفته از نزول این دسته از سور که همانا ارشاد الهی در اثبات
حقانیت وقوع قیامت و بازگشت منکران بعث و حسابرسی به سوی حق و نیز هشدار نسبت به
کیفر و پاداش اخروی است، به طور ثمربخشی متجلّی گردد.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله
 * اصل مقاله 1.39 M

زبان قرآن

بررسی جایگاه زبان‌شناختی بافت در سوره مبارکه کهف از دیدگاه جرجانی

بهرعلی رضایی؛ عباس اقبالی؛ روح‌الله صیادی‌نژاد

دوره 11، شماره 2 ، فروردین 1402، صفحه 39-49

https://doi.org/10.30473/quran.2022.58707.2941

چکیده

  بافت را می‌توان مطمئن‌ترین و مهم‌ترین ابزار مفسّر برای ورود به تحلیل متون
به‌ویژه سوره‌های قرآن دانست. تعابیری چون: زمینه، بافت، بافت موقعیتی و بافتار و
اصطلاحاتی چون مقام، شأن نزول و اسباب نزول در سنت تفسیر قرآن مواردی هستند که در
ذیل معنایی سیاق یا بافت قرار می‌گیرند. «جرجانی» (471ق) از جمله افرادی است که بیش
از هزار سال پیش، ...  بیشتر بافت را می‌توان مطمئن‌ترین و مهم‌ترین ابزار مفسّر
برای ورود به تحلیل متون به‌ویژه سوره‌های قرآن دانست. تعابیری چون: زمینه، بافت،
بافت موقعیتی و بافتار و اصطلاحاتی چون مقام، شأن نزول و اسباب نزول در سنت تفسیر
قرآن مواردی هستند که در ذیل معنایی سیاق یا بافت قرار می‌گیرند. «جرجانی» (471ق)
از جمله افرادی است که بیش از هزار سال پیش، نظریاتی در عرصه بافت شناسی متن ارائه
داد؛ که دانشمندان غربی متاخر از او بدان دست یافتند و در زبان شناسی همان نظریات
را به مثابه نظریه علمی جدید ارائه دادند. این مقاله می‌کوشد تا با شیوه توصیفی –
تحلیلی به معرفی برخی از نظریات جرجانی در باره مقوله بافت بپردازد و با تطبیق آن
با سوره مبارکه کهف به راستی آزمایی نظریات وی بپردازد. از رهآورده های این پژوهش
آن است که در سوره کهف به کارگیری الفاظ و ارتباطات معنایی آن با سایر اجزاء جمله،
ترکیب-های نحوی و دلالی، تقدیم و تاخیر و همچنین حذف از جمله موارد بافت ساز این
سوره‌اند، بافت هایی که با موقعیت‌های اجتماعی و رخدادهای تاریخی و ویژگی‌های روحی
و روانی شخصیتهای سوره کهف همسو هستند و با اهداف اصلی این سوره یعنی طرح گفتمان
توحید و معاد همردیف شده‌اند. همچنین «اقتضای حال و مقام » -که در نظریه بافت شناسی
معاصر به بافت موقعیت متن اشتهار دارد- با مقوله وصل و فصل مورد نظر جرجانی همسان
است.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله
 * اصل مقاله 1.14 M

تفسیر

معناشناسی درختان فرازمینی مذکور در قرآن کریم و مبانی آن از دیدگاه ملاصدرا

مهدی زمانی

دوره 11، شماره 2 ، فروردین 1402، صفحه 51-64

https://doi.org/10.30473/quran.2023.57797.2907

چکیده

  این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی دیدگاه ملاصدرا در خصوص درختان
فرازمینی مذکور در قرآن کریم و تبیین، تحلیل و ارزیابی مبانی او در این زمینه
می‌پردازد. «شجره زیتونه»، «سدره المنتهی»، «طوبی»، «شجره طیبه»، «زقوم» و «شجره
ممنوعه» در قرآن به حقایق و اموری فرازمینی اشاره دارند و تعیین معنا و جایگاه ... 
بیشتر این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی دیدگاه ملاصدرا در خصوص درختان
فرازمینی مذکور در قرآن کریم و تبیین، تحلیل و ارزیابی مبانی او در این زمینه
می‌پردازد. «شجره زیتونه»، «سدره المنتهی»، «طوبی»، «شجره طیبه»، «زقوم» و «شجره
ممنوعه» در قرآن به حقایق و اموری فرازمینی اشاره دارند و تعیین معنا و جایگاه
وجودی آن‌ها در قوس نزول و صعود اهمیت دارد. ملاصدرا با مبانی هستی‌شناختی،
انسان‌شناختی، شناخت شناختی، زبان‌شناختی و کلامی خاص خود به تفسیر و تأویل آن‌ها
پرداخته است. ذو مراتب دانستن واقعیت و تناظر مراتب آن با مراتب حقیقت انسان، مدارج
معرفت و بطون قرآن و نیز اتخاذ روش چند منبعی در تفسیر و تمثیلی دانستن متون دینی و
تاویل آن‌ها این امکان را در اختیار او قرار می‌دهد تا به جمع میان معانی تفاسیر و
تاویلات گوناگون درباره این درختان بپردازد، هرچند ممکن است تطبیق اصول حکمی و
عرفانی با اشارات قرآنی نوعی تأویل و عبور از تفسیر به شمار آید و بنابراین از
دیدگاه بعضی فاقد مبنای درست تفسیری و مستندات محکم قرآنی قلمداد شود.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله
 * اصل مقاله 1.06 M

تفسیر

واکاوی معنایی کلمه «توفی» در آیه 55 سوره آل عمران از منظرگاه مفسران فریقین

حسین ستار؛ خدیجه زینی وندنژاد

دوره 11، شماره 2 ، فروردین 1402، صفحه 65-79

https://doi.org/10.30473/quran.2023.63904.3146

چکیده

  داستان تولد، پیامبری و حتی عروج حضرت عیسی(ع) از موضوعاتی است که به صورت مجمل
در آیات قرآن کریم بیان شده است. آیه ی 55 سوره آل عمران، به صورت کلی به داستان
توفی و عروج اشاره نموده است. باتوجه به اینکه «توفی» بر وجوه گوناگونی دلالت دارد؛
از اینرو چالش گاه مفسران اعم از شیعه و سنی برای نیل به معنای صحیح آن بوده است و
هرکدام از مفسران برپایه ...  بیشتر داستان تولد، پیامبری و حتی عروج حضرت عیسی(ع)
از موضوعاتی است که به صورت مجمل در آیات قرآن کریم بیان شده است. آیه ی 55 سوره آل
عمران، به صورت کلی به داستان توفی و عروج اشاره نموده است. باتوجه به اینکه «توفی»
بر وجوه گوناگونی دلالت دارد؛ از اینرو چالش گاه مفسران اعم از شیعه و سنی برای نیل
به معنای صحیح آن بوده است و هرکدام از مفسران برپایه ی منهج و روش تفسیر خود به
بیان معنای آن پرداخته اند. پژوهش حاضر با هدف مداقه در این آیه و ارائه دیدگاه های
فریقین در مورد آن از رهگذر مطالعات کتابخانه ای، به احصای بیش از 40 تفسیر مهم
شیعی و 50 تفسیر مهم اهل سنت و سپس جمع آوری و تطبیق داده های آنها به روش توصیفی –
تحلیلی پرداخته است تا بتواند نظر برگزیده از میان آرای مفسران شیعه و سنی را بیان
نماید. جستجویِ تطبیق آرای مفسران فریقین، نظر برگزیده مفسران معاصر شیعی را در
مورد عدم تقدیم و تأخیر فراز مذکور در مورد توفی روح و جسم حضرت عیسی(ع) با هم
حکایت می نماید و رفعت معنوی ایشان از زنده بودن ایشان با توجه به اضراب حرف «بل»
در ابتدای آیه 157 سوره نساء:« بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَیْهِ» خبر می دهد. ضمن
اینکه روایات دال بر رجعت ایشان در حکومت حضرت مهدی(عج) در صورت صحت، این نتیجه را
تقویت می نماید.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله
 * اصل مقاله 1.33 M

زبان قرآن

چالش های برون متنی کشف گونه ی زبان قرآن در حوزه ی هرمنوتیک

کمال الدین صالحیان راد؛ عبدالهادی فقهی زاده؛ محمد هادی امین ناجی؛ محمود کریمی؛
ناصر محمدی

دوره 11، شماره 2 ، فروردین 1402، صفحه 81-95

https://doi.org/10.30473/quran.2022.43143.2417

چکیده

  فهم حقیقت زبان قرآن، نیازمند اندیشه‌ورزی تام، در چالش‌گاه‌های «درون متنی» و
«برون متنی» این کتاب است. این نوشتار، با ورود به عرصه‌ی «هرمنوتیک»، ضمن بررسی
اجمالی این علم، جدّی‌ترین شبهات و چالش‌های «هرمنوتیک متن»(به طور خاص: هرمنوتیک
فلسفی) را، مورد نقد و ارزیابی علمی و عقلی قرار داده و تلاش نموده است تا با ... 
بیشتر فهم حقیقت زبان قرآن، نیازمند اندیشه‌ورزی تام، در چالش‌گاه‌های «درون متنی»
و «برون متنی» این کتاب است. این نوشتار، با ورود به عرصه‌ی «هرمنوتیک»، ضمن بررسی
اجمالی این علم، جدّی‌ترین شبهات و چالش‌های «هرمنوتیک متن»(به طور خاص: هرمنوتیک
فلسفی) را، مورد نقد و ارزیابی علمی و عقلی قرار داده و تلاش نموده است تا با تعدیل
نگاه یا رد شبهات، راه را بر هرمنوتیکی ملائم با نگاه سنتی اسلام به مقوله‌ی فهم و
تفسیر، باز نماید. با توجه به اصول ثابت و ماهیت مطلق‌گرای دین اسلام و شواهد و
قرائن متقن عقلی، نقلی که وجود معانی ثابت در مکتوبات را اثبات می‌دارد؛ نگاه
نسبی‌گرایانه‌ی افراطی به فهم معنا در دوره‌ی «مدرن»، و پاره‌‌ای از نظرگا‌‌ه‌های
متمایل به آن در دوره‌ی «پسامدرن»، در تعارض کامل با ماهیت ذاتی دین، و منافی حکمت
خدا در انزال «متن پیا‌م‌مدار قرآن» و «ارسال رسل» می‌باشد. لذا ابتنای زبان این
کتاب، بر اصول غیر صریح و متزلزل تفاهم در این دوره‌ها، منتفی است. از طرفی تعدیل
نگاه بر اساس هرمنوتیک مطلق‌گرا و دستورمدار در ادوار کلاسیک، نئوکلاسیک، و حتی
پیشاکلاسیک، تنها مسیر دست‌یابی به هرمنوتیکی متناسب با کتاب قرآن است. گرچه
تفاوت‌های ویژ‌ه‌ی کتاب قرآن با دیگر کتب، لزوم پایه‌گذاری «هرمنوتیکی خاص و متناسب
با این کتاب» را می‌طلبد.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله
 * اصل مقاله 1.05 M

تفسیر

تحلیلی بر تفسیر فراتاریخی قرآن(با تأکید برنظرات علامه طباطبایی و آیت الله معرفت)

امان اله ناصری کریموند؛ علی ظهوری راد؛ عبدالرسول هادیان شیرازی؛ علی احمد ناصح

دوره 11، شماره 2 ، فروردین 1402، صفحه 97-109

https://doi.org/10.30473/quran.2023.59070.2953

چکیده

  چکیده نوشتار حاضر که به تحلیل تفسیر فراتاریخی قرآن کریم می‌پردازد، با تأکید بر
دیدگاه‌های علامه طباطبایی و آیت الله معرفت به انجام رسیده است. در قرآن پاره‌ای
از گزاره‌های حقیقی وجود دارد که به‌طور ذاتی عمومیت دارند و در عصر نزول ناظر به
مصادیق آن عصر بودند و در اعصار دیگر می‌توانند بر مصادیق دیگر قابل انطباق باشند.
همچنین پاره‌ای ...  بیشتر چکیده نوشتار حاضر که به تحلیل تفسیر فراتاریخی قرآن
کریم می‌پردازد، با تأکید بر دیدگاه‌های علامه طباطبایی و آیت الله معرفت به انجام
رسیده است. در قرآن پاره‌ای از گزاره‌های حقیقی وجود دارد که به‌طور ذاتی عمومیت
دارند و در عصر نزول ناظر به مصادیق آن عصر بودند و در اعصار دیگر می‌توانند بر
مصادیق دیگر قابل انطباق باشند. همچنین پاره‌ای از گزاره‌های قرآن خارجی‌اند و فقط
ناظر به مصادیقی هستند که در عصر نزول وجود داشتند؛ اما از چنین گزاره‌هایی نیز
می‌توان با الغای خصوصیت به‌گزاره‌های عام دست یافت که شامل مصادیق اعصار دیگر هم
باشد. برخی از مهم‌ترین مبانی این تحقیق، جهان شمولی قرآن، برخورداری قرآن از بطون
و همراهی با مقتضیاتِ تمامِ اعصار بر اساس زبان فطری و هدایت‌گری؛ نظریه‌های
نسخ‌های مشروط وتمهیدیِ آیت الله معرفت و نیز رابطه‌ی جامعیت قرآن و ختم نبوت است.
کلید واژه‌ها: فراتاریخی، گزاره‌های حقیقی، گزاره‌های تاریخی، جهان شمولی ،
تعمیم‌پذیری ، بطون.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله
 * اصل مقاله 1.11 M

زبان قرآن

همسان سازی قصه‌های قرآنی با متن در روایت‌گری زیدری

علی عابدی

دوره 11، شماره 2 ، فروردین 1402، صفحه 111-127

https://doi.org/10.30473/quran.2023.46615.2561

چکیده

  هم‌حضوریِ محتوایی برخی آثار ادبی با آیات قرآنی، بر فخامت و ارزش ادبی آنها
افزوده است. نفثه‌المصدور، اثر زیدری نسوی از منابع ادبی- تاریخی دورة خوارزمشاهی
با کاربرد یکصد و سی آیه نمونه‌ای از آنهاست. روایت زیدری از جهات همسان‌سازی،
تناسب‌آفرینی، همپایگی موسیقایی و آوایی، نوعی هم‌حضوری و بینامتنیّت با قصّه‌های
قرآنی ایجاد نموده ...  بیشتر هم‌حضوریِ محتوایی برخی آثار ادبی با آیات قرآنی، بر
فخامت و ارزش ادبی آنها افزوده است. نفثه‌المصدور، اثر زیدری نسوی از منابع ادبی-
تاریخی دورة خوارزمشاهی با کاربرد یکصد و سی آیه نمونه‌ای از آنهاست. روایت زیدری
از جهات همسان‌سازی، تناسب‌آفرینی، همپایگی موسیقایی و آوایی، نوعی هم‌حضوری و
بینامتنیّت با قصّه‌های قرآنی ایجاد نموده است. زیدری با انواع سازه‌های هنری هم در
روساخت و هم در ژرف ساخت اثرش با توانمندی از قرآن بهره گرفته و توانسته با استفاده
از بن‌مایه‌های قرآنی به شیوة اقتباس و تلمیح و استشهاد، حوادث روزگارش را با
قصه‌های قرآنی، همسو و همسان نماید. موضوع «همسان‌سازی قصه‌های قرآنی با متن در
روایت‌گری زیدری» پژوهشی است با هدف کشف هم‌ترازیِ زمینة حکایات زیدری و قصص قرآنی
و روابط بینامتنی آنها به‌منظور دریافت بهتر مفهوم متن، دستیابی به دانش قرآنیِ
نویسنده و شگردهای کاربست قصه های قرآنی در این اثر نثر فنّی. چنانکه از این منظر،
مبانی اعتقادی نویسنده شامل روح پایداری، باور به نصرت الهی، تغییرناپذیری سنّت‌ها،
اندیشه‌های تقدیرگرا، جبرگرا و توجه به آموزه‌های حکمی، اخلاقی آشکار شود و از
دیگرسو خوانش تازة کتاب نفثه‌المصدور و واکاوی متن زیدری با رویکرد قرآنی صورت
گیرد. پژوهش حاضر به شیوه اسنادی و با روش تحلیل محتوا انجام گرفته است.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله
 * اصل مقاله 1.23 M

تفسیر

تحلیل گفتمانی سوره واقعه بر اساس الگوی تنشی گریماس

آزاده عباسی

دوره 11، شماره 2 ، فروردین 1402، صفحه 129-143

https://doi.org/10.30473/quran.2023.63750.3141

چکیده

  امروزه بهره‌گیری از دانش‌های روزآمد، روشی مهم برای تحلیل متون دینی ـ مذهبی به
شمار می‌آید. ساختار زبانی قرآن، به نحوی است که از بهترین مسیرها برای انتقال پیام
بهره برده است. مطالعات «نشانه‌شناسی» با رویکردهای متفاوت ازجمله دانش‌های روزآمد
در دنیای معاصر است. ساختار الگوی تنشی، یکی از الگوهای نشانه‌شناسی مربوط به دوران
پساگریماسی ...  بیشتر امروزه بهره‌گیری از دانش‌های روزآمد، روشی مهم برای تحلیل
متون دینی ـ مذهبی به شمار می‌آید. ساختار زبانی قرآن، به نحوی است که از بهترین
مسیرها برای انتقال پیام بهره برده است. مطالعات «نشانه‌شناسی» با رویکردهای متفاوت
ازجمله دانش‌های روزآمد در دنیای معاصر است. ساختار الگوی تنشی، یکی از الگوهای
نشانه‌شناسی مربوط به دوران پساگریماسی است. در این رویکرد، نشانه‌ها همراه با
مفاهیم و معانی پیوند برقرار کرده و به مقولاتی سیال و پویا تبدیل می‌شوند. پژوهش
حاضر برآنست تا با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، چگونگی تشکیل فرآیند گفتمان در سوره
واقعه را با بهره‌گیری از الگوی تنشی بررسی کند. سوره واقعه به لحاظ سیاق‌بندی خاصی
که دارد مورد توجه است. در این سوره گفته‌پرداز در سیاق‌های تکراری به لحاظ ساختاری
گفته‌یاب را به دنبال فضای گفتمانی خود می‌کشاند. بدین معنی که سیاق‌های سوره
الگویی تکرار شونده دارند. به نظر می‌رسد در همه آنها سخن با فشاره عاطفی بالا شروع
شده و به سمت گسترش فضای جهان گفته‌ای و افق‌های شناختی پیش رفته و از الگویی نزولی
تبعیت می‌کند.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله
 * اصل مقاله 1.08 M

تفسیر

ترسیم شبکه مضامین و تناسب آیات سوره عنکبوت با استفاده از روش تحلیل مضمون

محمد عترت دوست؛ سحر امیری فر

دوره 11، شماره 2 ، فروردین 1402، صفحه 145-162

https://doi.org/10.30473/quran.2023.61027.3030

چکیده

  از جمله مسائل مهم و مورد مناقشه در رابطه با قرآن کریم، مسئله ارتباط و تناسب
آیات یک سوره با همدیگر است. برخی از مستشرقان عدم وجود نظم ظاهری در آیات یک سوره
را دلیل بر غیر علمی بودن این کتاب و تدوین آن در طول تاریخ یا تحریف شدن گرفته
اند. در مقاله برخی دیگر از مفسران قرآن کریم با تأکید بر وجود ارتباط و تناسب آیات
سوره تلاش کرده اند تا وجود ...  بیشتر از جمله مسائل مهم و مورد مناقشه در رابطه
با قرآن کریم، مسئله ارتباط و تناسب آیات یک سوره با همدیگر است. برخی از مستشرقان
عدم وجود نظم ظاهری در آیات یک سوره را دلیل بر غیر علمی بودن این کتاب و تدوین آن
در طول تاریخ یا تحریف شدن گرفته اند. در مقاله برخی دیگر از مفسران قرآن کریم با
تأکید بر وجود ارتباط و تناسب آیات سوره تلاش کرده اند تا وجود غرض اصلی یا وحدت
موضوعی سوره را دلیل بر تناسب بیان کنند. در این پژوهش تلاش شده با استفاده از روش
«تحلیل مضمون» ضمن شناسایی موضوعات اصلی مطرح شده در یکی از سوره‌های قرآن کریم و
ترسیم شبکه مضامین آن، مسئله وجود تناسب و ارتباط میان آیات یک سوره با همدیگر را
اثبات کرده و روشی کارآمد و میان رشته‌ای جهت شناسایی موضوع اصلی سوره‌های قرآنی و
ترسیم ساختار هندسی آنها معرفی کنیم. نتایج تحلیل مضمونی آیات سوره عنکبوت نشان داد
که محوریت مباحث این سوره پیرامون دو مضمون فراگیر «آزمایش» و «ایمان» است بدین
صورت که سنت الهی بر آزمایش ایمان انسان‌ها قرار گرفته است. ترسیم ابعاد این آزمایش
و نیز ابعاد مختلف ایمان یک انسان، زیرمجموعه‌هایی هستند که در این سوره مطرح
شده‌اند.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله
 * اصل مقاله 1.17 M

تفسیر

واکاوی ترجمه آیه 172 سوره اعراف بر اساس انسجام متنی و تحلیل واژگان

اباذر کافی موسوی

دوره 11، شماره 2 ، فروردین 1402، صفحه 163-173

https://doi.org/10.30473/quran.2023.66646.3226

چکیده

  برخی مفسران برای وجود عالم ذر به آیه ۱۷۲ سوره اعراف استناد کرده‌اند؛ ولی برخی،
معنای واژگان و ظهور آیه را مخالف این ادعا می‌دانند. پژوهش حاضر به روش توصیفی–
تحلیلی و با هدف یافتن ترجمه صحیح و مطابق با شواهد سیاقی است تا پاسخی برای این
پرسش بیابد که مناسب‌ترین ترجمه آیه 172 سوره اعراف بر پایه ساختار و انسجام متنی
سوره اعراف چیست؟ ...  بیشتر برخی مفسران برای وجود عالم ذر به آیه ۱۷۲ سوره اعراف
استناد کرده‌اند؛ ولی برخی، معنای واژگان و ظهور آیه را مخالف این ادعا می‌دانند.
پژوهش حاضر به روش توصیفی– تحلیلی و با هدف یافتن ترجمه صحیح و مطابق با شواهد
سیاقی است تا پاسخی برای این پرسش بیابد که مناسب‌ترین ترجمه آیه 172 سوره اعراف بر
پایه ساختار و انسجام متنی سوره اعراف چیست؟ بر این اساس، با اصل قرار دادن معنای
ظاهری واژگان آیه، به تبیین انسجام و ارتباط آیات سوره اعراف پرداخته و به این
نتیجه می‌رسد که محور اصلی این سوره، دعوت به تبعیت از قرآن کریم و انذار مخالفان
این دعوت است و به همین منظور، عاقبت انکار دعوت حق را از حضرت آدم تا نبی خاتم
بیان نموده و در آیه 172 به یک جمع‌بندی می‌رسد و می‌فرماید: (ما فرزندان حضرت آدم
را نسل به نسل پدید آوردیم و آنان را (پس از ارسال رسولان و بینات و اتمام حجت)
شاهد خودشان قرار دادیم بر اینکه آیا من خدایتان نیستم؟ و آنان گفتند بله ما شهادت
می‌دهیم. این اقرار به خاطر این است که در قیامت نگویند ما جاهل به آن بودیم). این
ترجمه، نه بر عالم ذر دلالت دارد و نه بر ندای فطری؛ بلکه اقراری عقلی است که بر
اساس مشاهدات آیات و بینات انبیاء الهی شکل گرفته است.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله
 * اصل مقاله 899.69 K

تفسیر

اصطلاح‌شناسی میزان با تکیه بر آیه 25 سورۀ حدید و نقش آن بر جایگاه عقل
درآموزه‌های دینی

شیما محمودپور قمصر؛ محسن قاسم پور

دوره 11، شماره 2 ، فروردین 1402، صفحه 175-188

https://doi.org/10.30473/quran.2023.65373.3185

چکیده

  عمقِ پایان‌ناپذیر آموزه‌های قرآن سبب شده است که همواره با تأمل در آیات و
واژگان آن، دریافت بدیعی از این کتاب آسمانی حاصل شود. در این نوشتار با بررسی
اقوال تفسیری در مورد واژه «میزان» ذیل آیه‌ 25 سوره‌ حدید، یک دیدگاه تفسیری، به
مثابه مصداق ارجح مطرح گردید. مفسران در تفسیر این واژه نظریات متفاوتی بیان
کرده‌اند که عبارتند از: ...  بیشتر عمقِ پایان‌ناپذیر آموزه‌های قرآن سبب شده است
که همواره با تأمل در آیات و واژگان آن، دریافت بدیعی از این کتاب آسمانی حاصل شود.
در این نوشتار با بررسی اقوال تفسیری در مورد واژه «میزان» ذیل آیه‌ 25 سوره‌ حدید،
یک دیدگاه تفسیری، به مثابه مصداق ارجح مطرح گردید. مفسران در تفسیر این واژه
نظریات متفاوتی بیان کرده‌اند که عبارتند از: ترازوی سنجش کالا، عدل، امام، حق، دین
و عقل.نتایج پژوهش پس از تحلیل تفسیری آیه نشان می‌دهد که عقل نه تنها یکی از
بهترین مصادیق تفسیری برای واژه «میزان» است، بلکه معیار تشخیص میزان بودن دیگر
نظریات تفسیری نیزـ به شرط پذیرش ـ تنها به وسیله‌ عقل صورت می‌گیرد. تَتَبُّع متون
دینی و آموزه‌های آن نیز مؤیِّد این دیدگاه تفسیری قرار گرفت. تبیین و تأیید جایگاه
عقل در منظومه‌ دین و نقش منحصر به فرد آن در اصول و فروع احکام از دیگر دستاوردهای
این پژوهش است. با توجه به اینکه از منظر تعدادی مفسران آیه‌ی 25 سوره‌ حدید بیانگر
رسالت انبیاء در برقرای عدالت اجتماعی است، تفسیر میزان به عقل، منجر به تبیین نقش
خاصِ آن در به دست آوردن این آرمان بشر خواهد شد. زیرا یکی از کاربردهای عقل تطبیق
آموزه‌های وحی با مقتضیات زمان است. به عبارت دیگر به نظر می‌رسد برقراری عدالت
اجتماعی بدون ابزار عقل، در کنارِ بیِّنه و کتاب امکان‌پذیر نیست.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله
 * اصل مقاله 923.73 K

زبان قرآن

تحلیل محتوای پیمان‌های سیاسی خداوندی در خطاب های قرآن کریم

اصغر هادوی کاشانی؛ حنان عمیدی

دوره 11، شماره 2 ، فروردین 1402، صفحه 189-207

https://doi.org/10.30473/quran.2023.65843.3199

چکیده

  قرآن به عنوان قانون اساسی اسلام به مباحث سیاسی اهمیّت خاصی می‌دهد. در موضوع
پژوهش پیرامون پیمان‌های سیاسی قرآن ، باید به دنبال آیات متعددى باشیم که محورهای
اساسی سیاست را بیان نموده است. این مصحف به عنوان کتاب راهنمای بشر برای رسیدن به
جامعه مطلوب اسلا‌‌می‌، در پیمان‌های خداوندی از مؤمنان به مسائل سیاسی اشاره کرده
است. این مقاله ...  بیشتر قرآن به عنوان قانون اساسی اسلام به مباحث سیاسی اهمیّت
خاصی می‌دهد. در موضوع پژوهش پیرامون پیمان‌های سیاسی قرآن ، باید به دنبال آیات
متعددى باشیم که محورهای اساسی سیاست را بیان نموده است. این مصحف به عنوان کتاب
راهنمای بشر برای رسیدن به جامعه مطلوب اسلا‌‌می‌، در پیمان‌های خداوندی از مؤمنان
به مسائل سیاسی اشاره کرده است. این مقاله تلاش دارد تا به منظور شناخت بیشتر
مفاهیم نهفته در آیات مشتمل بر خطاب (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا)، با روش
کیفی مبتنی بر تحلیل مضمون (تماتیک) مضمون‌های پایه، سازمان دهنده و فراگیر مرتبط
با مسئله تحقیق ،به این پرسش پاسخ دهد که تحلیل محتوای پیمان‌های سیاسی خداوندی در
خطاب‌های قرآن چگونه است و به چه میزانی به آنها اشاره شده است؟ جامعه پژوهش، کلیّه
آیات قرآن کریم ‌‌می‌باشد که 89 آیه دارای خطاب «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا»
احصا شد که در برگیرنده پیمان‌های سیاسی خداوندی هستند. بدین منظور تفاسیر متعدد،
مقالات و پایان‌نامه‌ها مورد مطالعه قرار گرفت. با طی سه مرحله و شش گام و بیست
اقدام که ویژگی تحلیل مضمون است، نتایج پژوهش حاضر نشان داد تعداد 20 سوره قرآن
کریم دربرگیرنده 269 پیمان خداوندی ‌‌می‌باشد که از پیمان‌های سیاسی خداوندی در
مجموع47 کداوّلیه، 12 مضمون پایه و3 مضمون سازمان دهنده که در ذیل مضمون فراگیر
سیاسی قرار گرفت. در پایان به ترسیم و تحلیل شبکه مضامین پرداخته شد.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله
 * اصل مقاله 1.21 M


تفسیر

واکاوی تحلیلی کاربست اختلاف قراءات مذکور در روایات اهل بیت (ع) (مطالعة موردی:
تفسیر نورالثقلین)

الهام زرینکلاه؛ آمنه امیدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 اردیبهشت 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.67083.3236

چکیده

  یکی از موارد قابل توجه در روایات تفسیری اهل بیت(ع)، این است که در ارتباط با
برخی آیات قرآنی، قراءاتی ذکر شده که گاهاً با قراءت مشهور متفاوت است. این پژوهش
با به کارگیری روش کتابخانه‌ای و تحلیل داده‌ها ضمن استخراج این‌گونه روایات در
منبع مورد تحقیق یعنی تفسیر نورالثقلین، به تبیین جایگاه قراءات و سپس کارکرد آن
پرداخته و به این نتیجه ...  بیشتر یکی از موارد قابل توجه در روایات تفسیری اهل
بیت(ع)، این است که در ارتباط با برخی آیات قرآنی، قراءاتی ذکر شده که گاهاً با
قراءت مشهور متفاوت است. این پژوهش با به کارگیری روش کتابخانه‌ای و تحلیل داده‌ها
ضمن استخراج این‌گونه روایات در منبع مورد تحقیق یعنی تفسیر نورالثقلین، به تبیین
جایگاه قراءات و سپس کارکرد آن پرداخته و به این نتیجه دست یافته که روایات قرائی
از منظر حویزی حائز اهمیت بوده و وی در مجموع 45 روایت قرائی از منابع گوناگون که
بیش‌ترین آن مربوط به تفسیر مجمع‌البیان است، نقل کرده که این تعداد به نسبت بسیاری
از تفاسیر روایی، عدد قابل توجهی است. گفتنی است کارکرد قراءات اهل‌بیت (ع) در این
تفسیر در چهار محورِ مفهوم‌سازی و تفسیر آیه، گسترش و توسعه در معنای آیه،
ابهام‌زدایی و بیان مترادفات قابل مشاهده است. که در این میان بیش‌ترین کارکرد
روایات قرائی مربوط به مفهوم‌سازی و تفسیر آیه است.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

زبان قرآن

بررسی تطبیقی آرای مفسران شیعه و اهل سنت در مورد معنا و مصداق فروگذاری «إصر» و
«اغلال» توسط پیامبر گرامی اسلام (ص) در آیه 157 سوره اعراف

علی محمدی آشنانی؛ فاطمه اسبقی؛ ربابه عزیزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 اردیبهشت 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.55672.2856

چکیده

  یکی از ویژگی‌های پیامبر گرامی(ص) در قرآن کریم فرونهادن «إصر» و «أغلال»
می‌باشد: «وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلَالَ الَّتِی کَانَتْ
عَلَیْهِمْ» (اعراف/ 157) که مفسران، درباره معنا و مصادیق آیه، آرای گوناگونی
ابراز کرده‌اند. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تطبیقی، به نقش صرفی- نحوی واژگان
«إصر» و «أغلال، ...  بیشتر یکی از ویژگی‌های پیامبر گرامی(ص) در قرآن کریم
فرونهادن «إصر» و «أغلال» می‌باشد: «وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلَالَ
الَّتِی کَانَتْ عَلَیْهِمْ» (اعراف/ 157) که مفسران، درباره معنا و مصادیق آیه،
آرای گوناگونی ابراز کرده‌اند. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تطبیقی، به نقش صرفی-
نحوی واژگان «إصر» و «أغلال، معناشناسی براساس روابط همنشینی و سپس به بیان
دیدگاه‌های مفسران فریقین پرداخته است. یافته‌های این پژوهه، نشانگر آن است که از
نظر معناشناسی، واژه «إصر» به همراه خود نوعی سنگینی و ثقل دارد و واژه «أغلال»
دارای چهار معنای: 1-زنجیرهای باطنی-درونی، 2- غل و زنجیرهای ظاهری 3-تکالیف
سنگین4-کنایه از قدرت و امساک است. در تفاسیر شیعه، برای واژه‌ی «إصر» دو معنای
«سنگینی تکالیف مشقت بار» و «گناه خاص» به معنای عدم معرفت امام، ذکر شده است، ولی
تفاسیر اهل سنت، آن را فقط به معنی «سنگینی تکالیف مشقت‌بار قوم یهود»
دانسته‌اند.این معنای، مورد اتفاق را، شواهد درون و برون‌متنی، تأیید می‌کند.
همچنین مفسران شیعه در تبیین واژه «أغلال» به پنج معنای الف) «تکالیف شاقه» ب) عدم
فهم و درک فیوضات، امور بدعت گون و تفسیر به رأی، ج) تکالیف و امتحانات زنجیرگون
بنی‌اسرائیل ود) «زنجیر هوا و هوس ها» دانسته؛ ولی همه تفاسیر اهل سنت، آن‌‌را نیز
به معنای «زنجیرگون بودن همان تکالیف شاقه» شتاسانده‌اند که به‌نظر نگارندگان با
اصل اقتصاد کاربرد واژگان، عدم تکرار و لزوم توجه به تفاوت معنایی و مصداقی اصر و
اغلال ، سازگار نیست.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

زبان قرآن

نقش تصویر سازی هنری قرآن بر مفهوم آیات بدون تغییر در معنا

هادی رزاقی هریکنده ئی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 خرداد 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.65883.3200

چکیده

  در تفسیر باید در کنار مفهوم سازی؛ تصویر سازی هنری قرآن نیز اصل قرار گیرد زیرا
هر تصویری در قرآن برای خود اصالت داشته، و به موقعیت خاصی اشاره می کند و ما نمی
توانیم تصویرهای دیگر را به جای آنها به کار ببریم. مع الوصف برخی مفسران در توضیح
آیات؛ ضمن تغییراتی در معنا تصویر سازی خودشان را جایگزین آیات نموده که این عمل
موجب تغییر در عبارتهای ...  بیشتر در تفسیر باید در کنار مفهوم سازی؛ تصویر سازی
هنری قرآن نیز اصل قرار گیرد زیرا هر تصویری در قرآن برای خود اصالت داشته، و به
موقعیت خاصی اشاره می کند و ما نمی توانیم تصویرهای دیگر را به جای آنها به کار
ببریم. مع الوصف برخی مفسران در توضیح آیات؛ ضمن تغییراتی در معنا تصویر سازی
خودشان را جایگزین آیات نموده که این عمل موجب تغییر در عبارتهای قرآنی شده است.
یکی از موارد تغییر؛ تغییر در اوصاف است. آنان معانی دیگری برای اوصاف بیان شده در
قرآن در نظر گرفته اند که این امر؛ ضمن تغییر در عبارتهای قرآنی؛ موجب عدم درک
مفهوم سازی و نکات نهفته در قرآن گردیده است. به طور مثال: برخی مفسرین "ماتیّ" را
در تفسیرشان به معنای "آتی" و اسم فاعل دانسته اند. یا در آیه "مقام امین" «امین»
را وصف مقام نگرفته؛ بلکه آن را وصف برای صاحب مقام دانسته‌اند. این پژوهش در صدد
است تا بیان نماید با تصویر سازی هنری قرآن هیچ نیازی به تغییر اوصاف در تفسیر
نیست؛ زیرا تغییر اوصاف؛ ضمن تاثیر در مفهوم سازی قرآنی موجب تغییر در معنا نیز می
شود و از آنجائی که هر آیه بر موقعیت خاصی اشاره دارد باید از تعبیر خاصی که آن
موقعیت را نشان می دهد بهره جست.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

زبان قرآن

بررسی تفاوت معنایی «مُلک» و «ملکوت» با تکیه بر روابط هم‌نشینی و تاکیدهای بلاغی

ربابه عزیزی؛ زهره اخوان مقدم

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.68262.3282

چکیده

  نگاهی به تفاسیر فریقین درباره چیستی «ملکوت» بیانگر آن است که اکثرا به‌
معناشناسی لغوی پرداخته‌ و بیان عبارت «شدت در مُلک» بیشترین نمود را در تفاسیر
دارد، در حالی‌که صرف معنای لغوی گویای حقیقت امر نیست. نگاره حاضر با روش توصیفی-
تحلیلی به‌بررسی تفاوت معنایی «مُلک» و «ملکوت» با توجه به‌ روابط همنشینی و
تاکیدهای ...  بیشتر نگاهی به تفاسیر فریقین درباره چیستی «ملکوت» بیانگر آن است که
اکثرا به‌ معناشناسی لغوی پرداخته‌ و بیان عبارت «شدت در مُلک» بیشترین نمود را در
تفاسیر دارد، در حالی‌که صرف معنای لغوی گویای حقیقت امر نیست. نگاره حاضر با روش
توصیفی- تحلیلی به‌بررسی تفاوت معنایی «مُلک» و «ملکوت» با توجه به‌ روابط همنشینی
و تاکیدهای بلاغی پرداخته ‌است. تحقیقات نشان‌ داد: میزان فراوانی استفاده از علم
معانی هم‌ چون تقدیم و تاخیر مسند بر مسندالیه، استفهام و تکرار در آیات «ملکوت»
نسبت به «مُلک» بیشتر است. از نظر معناشناسی نیز کلمه «مُلک» هم نشین ریشه های
«س‌ب‌ح»، «ح‌م‌د»، «ق‌در»، «خ‌ل‌ق»، «ش‌یء»، «ش‌ف‌ع» و مباحث قیامت است و کلمه
«ملکوت» هم‌نشین ریشه‌های «ن‌ظ‌ر»، «رأی» و «أم‌ر» است که بیان‌گر تفاوت رتبه در
درک مقامات ملکوت است، هم‌ چنین عالم «مُلک» قابل مشاهده، جاری در زمان و مکان است
و عالم «ملکوت» عاری از تدریج، زمان و مکان و فقط به اذن الهی قابل مشاهده است و
مالکیت مطلق هر دو جهان از آن خداوند است.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

تفسیر

بررسی تطبیقی مبانی تفسیری آیت الله خامنه‌ای و سید قطب

زهرا منصوری؛ سید عبدالرسول حسینی زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.59350.2968

چکیده

  مفسران براساس اصول و مبانی خویش به تفسیر قرآن پرداخته‌اند، که برخی از آن مبانی
بین مفسران مشترک و برخی مختص یک یا چند مفسر است. آیت الله خامنه‌ای در طی سالیان
متمادی با تأکید بر مباحث اجتماعی به تفسیر قرآن پرداخته‌اند؛ سیدقطب نیز با تأکید
بر همین گرایش در تفسیر «فی ظلال القرآن» سعی در نمایاندن راهی برای ایجاد جامعه‌ای
برپایه ...  بیشتر مفسران براساس اصول و مبانی خویش به تفسیر قرآن پرداخته‌اند، که
برخی از آن مبانی بین مفسران مشترک و برخی مختص یک یا چند مفسر است. آیت الله
خامنه‌ای در طی سالیان متمادی با تأکید بر مباحث اجتماعی به تفسیر قرآن
پرداخته‌اند؛ سیدقطب نیز با تأکید بر همین گرایش در تفسیر «فی ظلال القرآن» سعی در
نمایاندن راهی برای ایجاد جامعه‌ای برپایه دین اسلام دارد. این دو مفسر گر چه در
مبانی کلی تفسیری، اشتراکاتی دارند ولی اختلاف اساسی در نحوه‌ی بکارگیری مبانی در
آثار آنها نمود دارد. پژوهش حاضر به روش تطبیقی-تحلیلی ضمن اشاره به وجوه اشتراکات
دو مفسر در مبانی، از اصول و مبانی اختلافی آنها سخن می‌راند، تا در مقایسه‌ای
تطبیقی و تحلیل بین تفاوت سبک‌ها، اختلاف دیدگاههای تفسیری هر دو را بیابد. از
بررسی تفاسیر رسیده از هر دومفسر، می‌توان دریافت که هر دو در بهره‌گیری از روایات،
باور به اعجاز قرآن و بهره‌گیری از اسباب نزول و تاریخ و سیره، نظرات مشابهی دارند،
ولی در نحوه‌ی بکارگیری آنها و میزان استفاده از هریک از آنها تفاوت آشکاری بین
آنها وجود دارد؛ علاوه بر آن در حجیت یا عدم حجیت اقوال صحابه و تابعین و نسخ قرآن
دیدگاه‌های کاملا متفاوتی دارند.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

تفسیر

نقد و بررسی دیدگاه مفسران پیرامون چرایی عدم مطابقت پرسش و پاسخ در آیات
(مؤمنون/86- 89)

امینه فیروزسنگری؛ علی ثامنی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.65753.3193

چکیده

  استفاده از پرسش برای ایجاد ذهنیت مساعد جهت تفهیم حقیقت به مخاطب،یکی روش‌های
تربیت عقلانی قرآن به شمار می‌آید و خداوند در آیات بسیاری مانند آیات
(مؤمنون/84-89)، جهت تفهیم حقیقت ربوبیّت خود به مشرکان از این روش استفاده نموده
است. ناظر به این آیات، اولاً به سبب عدم مطابقت ظاهری پرسش از کیستی رب و حاکم و
پاسخ از مالکیّت خداوند به هر دو سؤال ...  بیشتر استفاده از پرسش برای ایجاد ذهنیت
مساعد جهت تفهیم حقیقت به مخاطب،یکی روش‌های تربیت عقلانی قرآن به شمار می‌آید و
خداوند در آیات بسیاری مانند آیات (مؤمنون/84-89)، جهت تفهیم حقیقت ربوبیّت خود به
مشرکان از این روش استفاده نموده است. ناظر به این آیات، اولاً به سبب عدم مطابقت
ظاهری پرسش از کیستی رب و حاکم و پاسخ از مالکیّت خداوند به هر دو سؤال و ثانیاً
عدم مطابقت سؤال از ربوبیّت با عقاید مشرکان، اشکالاتی صورت گرفته است که مفسران در
مقام پاسخگویی به آن نظراتی را ارائه نموده‌اند. پژوهش حاضر با روش
توصیفی-تحلیلی-انتقادی، با احصای نظرات مفسران و صاحب نظران درباره‌ی این آیات، ‌به
نقد و بررسی آن‌ها و نهایتاً به تبیین پاسخ برگزیده پرداخته است. براساس نتایج این
پژوهش، با‌ توجه به مطابقت پرسش و پاسخ با عقاید مشرکان در آیات مورد بحث، ‌از
آن‌جایی که خداوند با پرسش از مالکیّت، ربوبیّت و حاکمیّت خود، مشرکان را وادار به
اعتراف نسبت به وحدت مدبّر کل جهان که خود اوست نموده و از همان راه که مشرکان در
اتخاذ آلهه مختلف داشته‌اند علیه آن‌ها اقامه حجت کرده است، هنگامی که مشرکان در
پاسخ به سؤال از کیستی رب و حاکم نیز همانند سؤال اول، مطابق با عقایدشان پاسخ از
مالکیّت خداوند می‌دهند، اشکالی صورت نمی‎گیرد.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

تفسیر

سنجش همسان انگاری هرمنوتیک فلسفی و تفسیر به رأی

یاسر دلشاد؛ علیرضا آزاد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.58845.2947

چکیده

  عام‌بودن موضوع هرمنوتیک و نقش اساسی آن در مقوله فهم متون، زمینه را برای کاربست
آن در موضوعات متعدد، ازجمله قواعد تفسیر قرآن فراهم می‌آورد. سیره مفسران در قرون
متمادی، تمسک به برخی از روش-های تفسیری برای نیل به درک صحیح معانی آیات و مراد
الهی، مورد توجه بوده است. از سوی دیگر؛ مفسر ملزم به کاربست روش‌های علمی و دوری
گزیدن از روش نماها ...  بیشتر عام‌بودن موضوع هرمنوتیک و نقش اساسی آن در مقوله
فهم متون، زمینه را برای کاربست آن در موضوعات متعدد، ازجمله قواعد تفسیر قرآن
فراهم می‌آورد. سیره مفسران در قرون متمادی، تمسک به برخی از روش-های تفسیری برای
نیل به درک صحیح معانی آیات و مراد الهی، مورد توجه بوده است. از سوی دیگر؛ مفسر
ملزم به کاربست روش‌های علمی و دوری گزیدن از روش نماها به مانند تفسیر به رأی قرآن
است. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی، همسان انگاری هرمنوتیک فلسفی و تفسیر به
رأی را در حوزه قواعد فهم قرآن بررسی می‌کند. پس از طرح9 دلیل‌‌همسان انگاران و نقد
آنها، به این نتیجه می‌رسد که عدم درک صحیح آموزه‌های هرمنوتیک فلسفی مهم‌ترین
دلایل همسان انگاری هرمنوتیک فلسفی و تفسیر به رأی است. براساس نتایج حاصله، نه
تنها کاربست آموزه‌های هرمنوتیک فلسفی در حوزه فهم قرآن، همسان با تفسیر به رأی
قرآن نیست بلکه بکارگیری آن به فهم ژرف آیات و درک بهینه روش نماها مدد می‌رساند.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

تفسیر

ملقّب شدن یعقوب (ع) به «اسرائیل» در عهد عتیق و بازتاب آن در حدیث و تفسیر اسلامی

محسن رجبی قدسی؛ سیده فرناز اتحاد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.65319.3183

چکیده

  بر پایه گزارش عهد عتیق، مردی با یعقوب تا طلوع فجر کشتی ‏گرفت و چون نتوانست بر
وی غلبه کند، ران یعقوب را فشرد و به او گفت: از این پس نام تو «اسرائیل» خواهد
بود، زیرا با خدا و انسان مجاهده کردی و نصرت یافتی. همین داستان در حدیث و تفسیر
اسلامی انعکاس یافته است و "اسرائیل" لقب یعقوب نبی(ع) پنداشته شده است. در حالی که
بنا بر شواهد ...  بیشتر بر پایه گزارش عهد عتیق، مردی با یعقوب تا طلوع فجر کشتی
‏گرفت و چون نتوانست بر وی غلبه کند، ران یعقوب را فشرد و به او گفت: از این پس نام
تو «اسرائیل» خواهد بود، زیرا با خدا و انسان مجاهده کردی و نصرت یافتی. همین
داستان در حدیث و تفسیر اسلامی انعکاس یافته است و "اسرائیل" لقب یعقوب نبی(ع)
پنداشته شده است. در حالی که بنا بر شواهد موجود در قرآن کریم، اسرائیل قبل از حضرت
یعقوب(ع) می‏زیسته و از همراهان نوح نبی(ع) در کشتی بوده است. کاربرد دو بار اصطلاح
«آل یعقوب» در مقابل 41 مرتبه کاربرد «بنی اسرائیل» نیز بر متمایز بودن این دو
خاندان تأکید دارد. نوشتار حاضر، با مطالعۀ روایات و تفاسیر اسلامی نشان داده است
که سند و متن گزارش‏های حاکی از ملقّب شدن یعقوب نبی به اسرائیل، ضعیف و جعلی و در
زمرۀ اسرائیلیات‏اند. همچنین به قراین و شواهدی دیگر در منابع یهودی دست یافته که
نشان می‏دهد اسرائیل، فردی غیر از یعقوب نبی است.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

تفسیر

«فرا‌تحلیل چالش حقیقت یا مجاز آیه‌ 38 سوره مبارکه الأنعام در میان پژوهشگران دینی
معاصر»

حانیه صادقی؛ عباس مصلایی پور؛ امید شفیعی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.67920.3269

چکیده

  این پژوهش درصدد است، با استفاده از روش فراتحلیل به بررسی نظرات پژوهشگران معاصر
قرآن کریم، ذیل آیه 38 سوره مبارکه الأنعام یا مفاهیم مرتبط با آن در محدوده زمانی
سالهای 1400-1392 بپردازد؛ زیرا مرور نظام‌مند، ارزیابی و بررسی هدفمند پژوهش‌ها
گامی در جهت رشد تحقیقات در حوزه‌های مختلف دانش بشری است. یافته‌ها و نتایج تحقیق
نشان داد، اختلاف ...  بیشتر این پژوهش درصدد است، با استفاده از روش فراتحلیل به
بررسی نظرات پژوهشگران معاصر قرآن کریم، ذیل آیه 38 سوره مبارکه الأنعام یا مفاهیم
مرتبط با آن در محدوده زمانی سالهای 1400-1392 بپردازد؛ زیرا مرور نظام‌مند،
ارزیابی و بررسی هدفمند پژوهش‌ها گامی در جهت رشد تحقیقات در حوزه‌های مختلف دانش
بشری است. یافته‌ها و نتایج تحقیق نشان داد، اختلاف نظر در شرح و تفسیر این آیه به
عدم مشخص کردن حقیقت یا مجاز در این آیه و آیات مرتبط با آن در همان ابتدای بحث باز
می‌گردد؛ این در حالیست که بیشترین تلاش برای معناشناسی واژگان «أم»، «أمّة»،
«دابة» و «طائر» توسط پژوهشگران حوزه‌های علوم قرآن و حدیث انجام شده‌است ولی
پی‌جویی معنای ترکیب «أمم أمثالکم» و مفاهیم مرتبط با آن، مورد توجه محققان فلسفه و
کلام اسلامی بوده‌است. در پژوهش‌های مورد بررسی، به دلیل اکتفا به ذکر نظرات مفسران
پیشین و در برخی موارد، طرح سؤال و جواب‌های محتمل تقریبا تبیین دقیق و همه
جانبه‌ای برای کاربست صورتهای مختلف حقیقت یا مجاز در آیه شریفه، در عرصه‌های مختلف
زیست و نیازمندی‌های بشر امروزی، مشاهده ‌نشد.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

زبان قرآن

زبان قرآن، زبان حیرت و هدایت

فاطمه ملک احمدی؛ عبد الهادی فقهی زاده؛ زهرا خیراللهی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.68126.3277

چکیده

  زبان دین یکی ازاصطلاحات نوپدید درمطالعات غربی است که با هدف رمزگشایی از عبارات
غامض عهدین به کار رفته است.این اصطلاح مانند دیگرمسائل علمی جدید ،متفکران مسلمان
را به تامّل واداشته تادر موضوعی جدید به نام زبان قرآن قلم بزنند،که بعضی از مسائل
آن از سوی علمای پیشین طرح شده بود.دو عامل زیربنای نظرات این پژوهشگران را تشکیل
داده است،یکی ...  بیشتر زبان دین یکی ازاصطلاحات نوپدید درمطالعات غربی است که با
هدف رمزگشایی از عبارات غامض عهدین به کار رفته است.این اصطلاح مانند دیگرمسائل
علمی جدید ،متفکران مسلمان را به تامّل واداشته تادر موضوعی جدید به نام زبان قرآن
قلم بزنند،که بعضی از مسائل آن از سوی علمای پیشین طرح شده بود.دو عامل زیربنای
نظرات این پژوهشگران را تشکیل داده است،یکی شباهت ظاهری واژه های قرآن با زبان عربی
ودیگری مبنای اعتقاد توحیدی آنان.نوشتار حاضر به تحلیل نظرات دو دانشمند شیعی
معاصر،یعنی علامه طباطبایی و میرزا مهدی اصفهانی در باب فهم همگانی قرآن ،با نگاه
استقرایی به آیات پرداخته و تفاوت آن را با فهم عرفی بیان کرده است ودر نهایت با
مبناقراردادن آیات وروایات در حوزه معارف،تعریفی جدیداز زبان قرآن ارائه کرده است
،که برطبق این دیدگاه فهم زبان قرآن موهبتی فطری از جانب خداوند متعال است که مانند
اصل معرفت از سنخ ادراک نیست بلکه از سنخ یافتن و وجدان کردن است.قابل تعریف نیست
اما قابل فهم است.چنان که در پرتو تعالیم توحیدی اصیل، شناخت صحیحِ ماهیّتِ زبان
خدا در قرآن کریم براساس صفای جوهر باطنی انسان بنا نهاده شده است و هر کس با زبان
خود می تواندزبان قرآن را که زبان توحید است دریابد.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

زبان قرآن

بررسی تشبیه مضمر یا ضمنی در آیات مربوط به قیامت

زهرا نادعلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.62638.3106

چکیده

  تشبیه، مانند کردن چیزی است به چیزی دیگر؛ مشروط بر اینکه آن مانندگی مبتنی بر
کذب باشد نه صدق؛ یعنی ادّعایی باشد نه حقیقی. تشبیه را به اعتبارات مختلف انواعی
هست و اهل بلاغت، تشبیه را به جهت غرابت و دیر یاب بودن یا نبودن به مُضْمَر و
صَریح تقسیم می‌کنند. تشبیه مُضْمَر یا ضِمْنی یا مستتر که می‌توان آن را تشبیه
پنهان نامید، تشبیهی است که ...  بیشتر تشبیه، مانند کردن چیزی است به چیزی دیگر؛
مشروط بر اینکه آن مانندگی مبتنی بر کذب باشد نه صدق؛ یعنی ادّعایی باشد نه حقیقی.
تشبیه را به اعتبارات مختلف انواعی هست و اهل بلاغت، تشبیه را به جهت غرابت و دیر
یاب بودن یا نبودن به مُضْمَر و صَریح تقسیم می‌کنند. تشبیه مُضْمَر یا ضِمْنی یا
مستتر که می‌توان آن را تشبیه پنهان نامید، تشبیهی است که کمی غرابت و پیچیدگی دارد
و مشبّه و مشبّه به در هیچ یک از فرم‌های شناخته شده قرار نمی‌گیرند؛ بلکه بطور
ضمنی به مشبّه و مشبّه به اشاره می‌شود. از این روی، با کمی تأمّل و دقّت در سیاق
جمله فهمیده می‌شود. در پژوهش حاضر، که با روش توصیفی - تحلیلی و در بستر مطالعات
کتابخانه‌ای فراهم آمده است تشبیه ضمنی را در آیات مربوط به قیامت بررسی کرده‌ایم
که در دوازده (12) آیه‌ی کریمه‌ی بررسیده، هیجده (18) تشبیه ضمنی مؤکّد مجمل بلیغ و
پانزده (15) تشبیه مفرد به مفرد و سیزده (13) تشبیه محسوس به محسوس وجود داشت. از
آنجا که تشبیه ضمنی به اندازه‌ی کافی نیازمند اندیشه است به نظر می‌رسد که مفرد به
مفرد و محسوس به محسوس بودن آن از دیربابی و دشواری ادراک آن می‌کاهد و همین موضوع،
برای صاحبان دانش و دارندگان ذوق سلیم، گواه بلاغت و رسالت قرآن و از موجبات تدبّر
و إقناع مخاطب در قرآن کریم است.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

زبان قرآن

معناشناسی تاریخی- توصیفی واژه‌ی أُمَّة

آمنه دقیق شیرازی؛ مریم ولایتی؛ سید محمدعلی قائم مقامی الحسینی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.67761.3259

چکیده

  معناشناسی تاریخی و توصیفی واژگان قرآن،از روش‌های نوین پژوهش در قرآن کریم است.
این روش برای واژگانی به کار می رود که دارای معانی متعدد در قرآن هستند و لازمست
معنای واژه در هر آیه و سیر تطور آن با توجه به منابع پیشین کشف شود. واژه أمة از
نظر مفسران، در تمامی موارد استعمال آن، در یک معنا به کار نرفته بلکه ،مطابق با
سیاق هر آیه، در معانی ...  بیشتر معناشناسی تاریخی و توصیفی واژگان قرآن،از
روش‌های نوین پژوهش در قرآن کریم است. این روش برای واژگانی به کار می رود که دارای
معانی متعدد در قرآن هستند و لازمست معنای واژه در هر آیه و سیر تطور آن با توجه به
منابع پیشین کشف شود. واژه أمة از نظر مفسران، در تمامی موارد استعمال آن، در یک
معنا به کار نرفته بلکه ،مطابق با سیاق هر آیه، در معانی متعدد ذکر شده و به نظر
می‌رسد تاکنون ابعادمعنایی این واژه برای قرآن‌پژوهان به‌خوبی روشن نشده است. دراین
پژوهش ابتدا با رویکرد درزمانی، سیر تطور واژه و معناشناسی آن قبل و بعد از نزول
قرآن مورد بررسی قرارمی‌گیرد.طبق رویکرد درزمانی هرچند این واژه و مشتقات آن در
متون عبری، آرامی و سریانی و نیز در عهدین و اشعار جاهلی به چشم میخورد اما به دلیل
وجود مشتقات دیگر در زبان های غیرعربی،‌ واژه‌ای دخیل است. این واژه در طول تاریخ
دچار توسعه‌ی معنایی گشته و به حوزه‌ های معنایی اجتماع، دین، زمان، الگو و اسوه و
حوزه معنایی غیرانسان نیز راهیافته است. در گام بعد، از طریق معناشناسی همزمانی، با
تحلیل کاربردها و از طریق استخراج مفاهیم همنشین و جانشین امّة، مشخص شد که این
واژه بیشترین همنشینی را با لغت واحدة داشته که تحلیل ویژگی همنشین‌های آن، در
یافتن جانشین امّة راه‌گشاست. اما تحلیل نهایی مربوط به شناخت جانشین‌های امّة است
که با بررسی همنشین‌های واحدة مشخص شد که واژه‌ی نفس میتواند به عنوان بهترین
جانشین برای واژه‌ی امّة شناخته شود.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

تفسیر

نقش نحو متن قرآنی در تفسیر

جواد آسه؛ حمید آریان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 مرداد 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.66382.3221

چکیده

  پژوهش‌های جدید ادبی در زبان عربی برای علم نحو سه گرایش نحو تعلیمی، نحو علمی،
نحو تعلیمی- علمی قائل شده و نیز از نحو قرآنی با عناوین سه گانه نحوتعلیمی قرآنی،
نحوعلمی قرآنی، نحو نص قرآنی و از نقش آفرینی نحو نص قرآنی در تفسیر قرآن سخن به
میان آورده‌اند. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نقش نحو متن قرآنی در
تفسیر قرآن می پردازد. ...  بیشتر پژوهش‌های جدید ادبی در زبان عربی برای علم نحو
سه گرایش نحو تعلیمی، نحو علمی، نحو تعلیمی- علمی قائل شده و نیز از نحو قرآنی با
عناوین سه گانه نحوتعلیمی قرآنی، نحوعلمی قرآنی، نحو نص قرآنی و از نقش آفرینی نحو
نص قرآنی در تفسیر قرآن سخن به میان آورده‌اند. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به
بررسی نقش نحو متن قرآنی در تفسیر قرآن می پردازد. یافته های تحقیق حاکی از آن است
که مفسر می‌تواند با استفاده از نحو متن قرآنی اولا از توجیه اعرابی آیات در برابر
آسیب‌های نحو تعلیمی- علمی مانند استفاده از قواعد غیرمؤثر در معنا و، تقدیر و
تأویل نحوی مغیر معنا صیانت کند. ثانیا اختلافات نحوی مکاتب نحوی و نحویان را که در
نحو تعلیمی- علمی مطرح است، مانند اعاده یا عدم اعاده ضمیر در صورتِ عطف اسم بر
ضمیر مجرور به حرف جرّ؛ حل و فصل کند.ثالثا قواعدی را که در نحو تعلیمی- علمی بیان
نشده مانند قاعده تقدیم جواب لولا بر لولا و قاعده تشتت در مرجع ضمائر را اثبات
‌کند. رابعا به سبب معنامحور بودن نحو متن قرآنی، از عدول نحوی برخلاف نحو
تعلیمی-علمی ، تحلیلی تفسیری ارائه می‌دهد.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

تفسیر

کاربرد دانش تقدیم و تاخیر در تفسیر آیه ۳۰ سوره قصص

نصیرالدین جوادی؛ فریبا فهامی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 مرداد 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.66324.3218

چکیده

  دانش تقدیم و تأخیر از جمله علوم مقدماتی تفسیر قرآن است که جهت واکاوی و
پرده‌برداری از پیام‌ها و آموزه‌های الهی قرآن کریم در کیفیت چینش و تنظیم واژه‌ها،
جمله‌ها، شبه جمله‌ها و حتی آیات و موضوعات قرآنی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزار
عالمان دین و قرآن‌پژوهان می‌باشد. در برخی آیات کتاب آسمانی مسلمانان بنا بر
دیدگاه بعضی دانشمندان ...  بیشتر دانش تقدیم و تأخیر از جمله علوم مقدماتی تفسیر
قرآن است که جهت واکاوی و پرده‌برداری از پیام‌ها و آموزه‌های الهی قرآن کریم در
کیفیت چینش و تنظیم واژه‌ها، جمله‌ها، شبه جمله‌ها و حتی آیات و موضوعات قرآنی از
مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزار عالمان دین و قرآن‌پژوهان می‌باشد. در برخی آیات
کتاب آسمانی مسلمانان بنا بر دیدگاه بعضی دانشمندان و پژوهشگران قرآنی از جمله
سیوطی تقدیم و تأخیرهایی وجود دارد که به گفته ایشان اگر مفسر توجه به آن نداشته
باشد، نمی‌توان مراد و مفهوم اصلی آیه را به دست آورد، این نوع تقدم و تأخر ،مقلوب
نام دارد. در این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی آیه ۳۰ سوره قصص مورد بررسی قرار
گرفت که با ارائه دلایلی سخن گفتن بین خدا و حضرت موسی (ع) را یک ارتباط و اتصال
خاصی می‌داند که بین ایشان و عالم غیب ایجاد شده و خداوند از مسیری غیرمعمول
به‌گونه‌ای مستقیم با بنده خاص خویش سخن گفت. بنا بر نظر قاطبه مفسرین، کلام الهی
قائم به وجود درخت می‌باشد، اما نویسندگان بر این باور هستند که تکلم از جانب آسمان
بوده نه از سوی درخت، این نکته توجه به اهمیت تقدیم و تأخیر مقلوب در آیه را نشان
می‌دهد.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

تفسیر

واکاوی رویکرد کنایه از موصوف در سه تفسیر تبیان، کشاف و المیزان

مجتبی مقتدائی؛ علیرضا دل افکار

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 شهریور 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.68060.3275

چکیده

  در قرآن کریم، یکی از آفرینش‌های هنری در بیان مصادیق عبارات مبهم، استفاده از
کنایه از موصوف است. این نوع کنایه به معنای بیان صفاتی غیرصریح درباره فرد یا شیء
است که با قرینه‌ای مشخص به یک موصوف خاص یا عمومی اشاره دارد. در این پژوهش،
رویکرد کنایه از موصوف در تفسیرهای تبیان، کشاف و المیزان بررسی شده است. برخی
نتایج، بیانگر این واقعیت است ...  بیشتر در قرآن کریم، یکی از آفرینش‌های هنری در
بیان مصادیق عبارات مبهم، استفاده از کنایه از موصوف است. این نوع کنایه به معنای
بیان صفاتی غیرصریح درباره فرد یا شیء است که با قرینه‌ای مشخص به یک موصوف خاص یا
عمومی اشاره دارد. در این پژوهش، رویکرد کنایه از موصوف در تفسیرهای تبیان، کشاف و
المیزان بررسی شده است. برخی نتایج، بیانگر این واقعیت است که در سه تفسیر یاد شده،
کنایه از موصوف در واژگان و عبارت‏های «الرَّفَثُ‏» سخن زشتى که تنها در بستر
زناشویى به زبان مى‏آید، کنایه از عمل زناشویی، عبارت «أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ»
لمس لذت‏بخش با یکدیگر، کنایه از حالت جنابت، واژه «الغائط» مکان پست، کنایه از
مدفوع وقضاء حاجت‏، واژه «صَعیدا» سطح زمین، کنایه از خاک پاک، عبارت «ینَشَّؤُا
فِی الْحِلْیةِ» نیازمند به زینت و آرایش که خود را زینت دهد و نقص خود را پنهان
نماید، کنایه از زن نازپرورده و ترکیب «فَوْقَ الْأَعْناق‏»، ضربت زدن قسمت بالای
گردن، کنایه از سر و کله، واژه وصفی «النازِعَات»، کِشندگان، کنایه از فرشتگانى که
ارواح بشر را قبض نمایند، واژه «الرَّاجِفَة»، جنباننده زمین و کوه‏ها، کنایه از
قیامت، و ترکیب «ذاتِ الرَّجْع‏» باز گرداننده و ارجاع دهنده، کنایه از ستارگان در
حال گردش و یا باران، وترکیب وصفی «ذاتِ الواحٍ و دُسُر» دارای تخته‏هاى بزرگ با
میخ‏ها ساخته شده، کنایه از کشتی بزرگ و محکم، علی رغم ذکر مصادیق متعدد و مشابه،
اما در معنایی گسترده‏تر از ذکر ملزوم و اراده لازم و با عبارت‏های کنایه، کُنِی،
أرادَ، و مُراد به کار رفته است.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

تفسیر

بازخوانی تفسیر آیه 143سوره اعراف « فلما تجلی ربه » در همخوانی با گرایش‌های کلامی
و عرفانی

زهرا خیراللهی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 مهر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.66420.3222

چکیده

  اختلاف دیدگاه‌های تفسیری معلول عوامل متعددی است که بررسی فرآیند تفسیر می‌تواند
نحوه اثرگذاری این عوامل را آشکار کند. هدف تحقیق حاضر، بازخوانی فرآیند تفسیر آیه
میقات «فلما تجلی ربه» در همخوانی با یکی از این عوامل مهم یعنی گرایش‌های تفسیری
است. روش پژوهش، تحلیلی و مبتنی بر توصیف و تبیین است: توصیف اقوال مختلف و
فرآورده‌های تفسیری، ...  بیشتر اختلاف دیدگاه‌های تفسیری معلول عوامل متعددی است
که بررسی فرآیند تفسیر می‌تواند نحوه اثرگذاری این عوامل را آشکار کند. هدف تحقیق
حاضر، بازخوانی فرآیند تفسیر آیه میقات «فلما تجلی ربه» در همخوانی با یکی از این
عوامل مهم یعنی گرایش‌های تفسیری است. روش پژوهش، تحلیلی و مبتنی بر توصیف و تبیین
است: توصیف اقوال مختلف و فرآورده‌های تفسیری، سپس تبیین تنوع دیدگاه‌ها از طریق
تحلیل نحوه تعامل مفسر با اقوال اولیه در پرتو گرایش‌ها. یافته‌های تحقیق نشان داد
فرآورده‌های تفسیری در آیه 143 اعراف شامل دو گونه تفسیر است درمعنای مجازی ودر
معنای حقیقی. تفاسیر در پرتو گرایش کلامی با اولویت ندادن به طرح اقوال مخالف، تجلی
را ظهور معنا می کنند و از ظهور خدا بر کوه در جهت رؤیت استفاده می کنند در حالی که
گرایش کلامی تنها در یک تفسیر بر فرآیند این آیه اثرگذار بوده است. گرایش‌های دیگر
‌ محصولات متفاوتی را در فرآیند خود پدید آورده‌اند. برخی تجلی را مجازی (دلیلی
بروجود خداوند) ‌و بعضی نیز معنای حقیقی یعنی رؤیت خداوند دانسته‌اند. نتیجه نهایی
تحلیل فرآیند تفسیر نشان داد تا چه حدّ این فرآیند برای هر متن تفسیری منحصر به فرد
است و چقدر ضرورت دارد بررسی‌های خردنگرتر و جزئی‌تر در فرآیند تفسیر صورت پذیرد.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله

زبان قرآن

معناشناسی «زینت» در قرآن کریم با تأکید بر روابط همنشینی و جانشینی

مریم نظربیگی؛ جواد خانلری؛ ابراهیم نامداری؛ فاطمه گودرزی؛ فاطمه سبزعلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 مهر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.71929.3392

چکیده

  وجود آدمی در طول تاریخ گرایش به زیبایی‌ها و تنفر از زشتی‌ها دارد و همواره مفید
و مضر بودن زیبایی‌ها به عنوان یک دغدغه فردی و اجتماعی شایان توجه است؛ از جمله
واژگان قرآنی که چون حقیقتی در کالبد کلمات زبان عربی آمده، واژه «زینت» با معانی
متعدد است که وجه اشتراک همه آن‌ها، زیبایی و آراستگی در امور مختلف است. به نظر
می‌رسد «زینت» ...  بیشتر وجود آدمی در طول تاریخ گرایش به زیبایی‌ها و تنفر از
زشتی‌ها دارد و همواره مفید و مضر بودن زیبایی‌ها به عنوان یک دغدغه فردی و اجتماعی
شایان توجه است؛ از جمله واژگان قرآنی که چون حقیقتی در کالبد کلمات زبان عربی
آمده، واژه «زینت» با معانی متعدد است که وجه اشتراک همه آن‌ها، زیبایی و آراستگی
در امور مختلف است. به نظر می‌رسد «زینت» دارای مفهوم گسترده‌تری نسبت به معنای
لغوی است. مقاله حاضر در تلاش است با روش توصیفی- تحلیلی ماده «زین» را براساس
رویکرد معناشناسی و بر پایه رابطه همنشینی و جانشینی مورد واکاوی قرار دهد تا به
این سؤال پاسخ گوید که روابط همنشینی و جانشینی واژگان چگونه به فهم دقیق واژگان
می‌انجامد؟ دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که «زینت»، همراه ذکر رابطه‌های همنشینی و
جانشینی، با افزایش گستره‌ی معنایی رو به رو است، بدین معنا که در اثر همنشینی زینت
با کلماتی چون: اعمال سوء، سماء، ایمان، قلب و... ما را به سوی دو نوع زیبایی حقیقی
و مجازی رهنمون می‌سازد و در رابطه جانشینی کلماتی مانند: حلیة، جمال، ریش، تسویل
و...، جایگزین زینت شده است که هر کدام مصادیقی از زینت را در بر می‌گیرد.

--------------------------------------------------------------------------------

 * مشاهده مقاله



صاحب امتیاز:
دانشگاه پیام نور

مدیر مسئول:
محمد حسن صانعی پور

سردبیر:
عبدالهادی فقهی زاده

مدیر داخلی:
رضا شکراله بیگی

--------------------------------------------------------------------------------

دوره انتشار: دو فصلنامه

شاپا چاپی: 2322-3804

شاپا الکترونیکی: 2538-614X

بانک ها و نمایه نامه ها

Doaj

Google Scholar

academia

ResearchGate

ISC (پایگاه استنادی علوم جهان اسلام)

...

دانشگاه پیام نور



سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (NLAI)



DOAJ

Directory of Open Access Journals

GOOGLE SCHOLAR

Google Scholar

RESEARCHGATE



پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)

نمایه در ISC

پایگاه اطلاعات علمی جهاددانشگاهی



نور مگز



مگ ایران



همیاب



DOI



OPEN ACCESS



CREATIVECOMMONS




 * صفحه اصلی
 * درباره نشریه
 * اعضای هیات تحریریه
 * ارسال مقاله
 * تماس با ما
 * واژه نامه اختصاصی
 * نقشه سایت

اخبار و اعلانات

 


This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0
International License.

اشتراک خبرنامه

برای دریافت اخبار و اطلاعیه های مهم نشریه در خبرنامه نشریه مشترک شوید.

اشتراک

© سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب
×