steamboat.hbcse.tifr.res.in Open in urlscan Pro
2406:f00:2:44::204  Public Scan

Form analysis
0 forms found in the DOM

Text Content

If you are interested in getting updates about our next #STEAMboat session and
other activities of HBCSE, do join our mailing list by filling this form or the
Telegram Group

 * About Us
 * HBCSE

STEAMBOAT


STEAMBOAT

Popular Science talk series initiated by HBCSE, TIFR

Latest Talk Season: 2 | Episode: 12


आपल्यातले सूक्ष्म विश्व

DATE: 08/10/2023   TIME: 11:00:00

   Watch on YouTube

Language: Marathi

SPEAKER

DNYANESHWARI JOSHI

ज्ञानेश्वरी जोशी, होमी भाभा विज्ञान शिक्षण केंद्राच्या जीवशास्त्र कक्षात प्रकल्प
वैज्ञानिक अधिकारी म्हणून कार्यरत आहेत.  त्यांच्या प्रमुख कार्यामध्ये नॅशनल
इनिशिएटिव्ह फॉर अंडरग्रेजुएट स्टुडंट्स (NIUS) आणि बायोलॉजी ऑलिम्पियाड या
दोन्हींसाठी प्रयोगांचे मानकीकरण समाविष्ट आहे.


आपल्यातले सूक्ष्म विश्व



मानवाचे शरीर म्हटल्यावर आपण आपले अवयव, किंवा आपल्या पेशींचा विचार करतो. पण
तुम्हाला माहित आहे का, की आपण स्वतःच्या शरीरात एकटे नसतो, तर कोणत्याही वेळी
आपल्यामध्ये ३० ट्रिलियन (३० लाख कोटी) पेक्षा जास्त सूक्ष्मजीव राहतात! खरं तर,
हजारो विविध प्रजातींचे जीवाणू आणि बुरशीं आपणामध्ये राहतातं व आपण एका लहान
परिसंस्थेसारखे आहोत. इतकेच नाही तर ह्या सूक्ष्मजीवांचा समुदाय (मायक्रोफ्लोरा)
आपल्या आहारानुसार बदलतो आणि आपल्या शरीरातील प्रक्रियांसाठी जबाबदार असतो. हे
सूक्ष्मजीव आपल्यासोबत आपल्यावरच नियंत्रण कसे आणत असतील याबद्दल जाणून घेण्यासाठी
या महिन्याच्या स्टीमबोट मध्ये भेटू या!




INDIGO AND ITS BLUE REVOLUTIONS!

INDRANI DAS SEN

Indrani Das Sen is associated with the Indian National Chemistry Olympiad
programme and the National Initiative on Undergraduate Science (NIUS) programme
in chemistry, at HBCSE. She develops and standardizes experiments for both
undergraduate and school levels. She has been guiding student projects in
analytical and inorganic chemistry under the NIUS programme.

English



The immensely popular blue jeans owe a major portion of its popularity to the
versatile blue color, indigo. Indigo dye, originally sourced from plants
belonging to Indigofera and Isatis genera, has been in use as early as 6000
years ago, as revealed by excavations from an archaeological site at Peru.
Closer to home, excavations from the Indus Valley civilisation unearthed seeds
of four different species of Indigofera plant and a blue dyed cloth material.
Large scale production of indigo started in India in the late 16th century by
the East India Company. The oppressive practices around the cultivation and
production of indigo led to several people’s movements including the famous
Indigo Revolt of 1859 in Bengal. This STEAMboat session will dwell upon the
history of this blazing dye, its industrial synthesis and dyeing procedure.



STEAMBOAT Season: 2 | Episode: 11


पावसाळा

NILKANTHA GHOLAP

निलकंठ घोलप, यांनी भौतिकशास्त्रात पदव्युत्तर शिक्षण घेतले आहे. ते होमी भाभा
विज्ञान शिक्षण केंद्रात, विज्ञान प्रतिभा प्रकल्पात काम करतात. ज्यामध्ये
मुलांसाठी गणित आणि विज्ञान या विषयांवर शिक्षण युनिट तयार करण्यावर भर दिली जाते.

Marathi



मुंबईत पावसाळा (मान्सून) दाखल होऊन एक महिन्याहून अधिक काळ लोटला आहे. भारतातील
मान्सून कसा असतो व त्याची निर्मिती कशी होते? त्याचे आगमन आणि माघार यामुळे शेती
आणि अर्थव्यवस्थेवर होणारा परिणाम, विविध लोकसंख्येवर पडणारा वेगवेगळा प्रभाव,
इत्यादीबद्दल आजच्या STEAMboatच्या सत्रात माहिती घेऊ. त्याचबरोबर मान्सूनचा अंदाज,
मान्सून काळातील आपत्ती, मान्सूनवर जागतिक तापमानवाढीचा परिणाम याबद्दल देखील चर्चा
करू.



STEAMBOAT Season: 2 | Episode: 10


मिलेट्स का महोत्सव

ZEENATH MUSTAFA



Hindi



भोजन और पोषण को समझना स्वस्थ जीवन शैली के लिए एक महत्वपूर्ण पहलू है लेकिन अक्सर
हम इसे अनदेखा कर देते हैं। हमारे भोजन के विकल्प मुख्य रूप से पोषण मूल्य के बजाय
उसके स्वाद-सौंदर्य पर निर्भर करते हैं। इसलिए हम ज्वार, बाजरा जैसे कुछ बेहतरीन
भोजन विकल्प (मिलेट्स/ Millets) को नजरअंदाज कर देते हैं। मिलेट्स के बारे में
जागरूकता पैदा करने के लिए, संयुक्त राष्ट्र (यूएन) महासभा ने अपने ७५वें सत्र में
२०२३ को अंतर्राष्ट्रीय मिलेट्स वर्ष घोषित किया। फिर भी, मिलेट्स एक रहस्य प्रतीत
होता है। तो चलिए हमारे STEAMboat सेशन में इस रहस्य से पर्दा उठाने और मिलेट्स के
बारे में सीखने के लिए।



STEAMBOAT Season: 2 | Episode: 9


तस्वीर: क्लिक से कहानी तक

AMISH PARMAR

AmisH Parmar works with the Vigyan Pratibha team at HBCSE. He has completed his
Masters in Physics and has a keen interest in Nuclear physics, Psychology,
Philosophy and Library Sciences. He is also an avid podcaster, food reviewer and
spends his free time volunteering and board-gaming.

Hindi



हम सभी ने सुंदर दृश्यों, स्वादिष्ट भोजन, दोस्तों के नोट्स और खुद की तस्वीरें
लेने के लिए स्मार्टफोन कैमरा का इस्तेमाल खूब किया है! क्या आप इस कला में और
बेहतर होना चाहेंगे? इस महीने के स्टीमबोट यात्रा पर आएं, जहाँ हम स्कूली विज्ञान
की बुनियादी समझ और कुछ आसान फ़ोटोग्राफ़ी युक्तियों का उपयोग करके अद्भुत चित्र
क्लिक करने के बेहतर तरीकों को समझेंगे !!



STEAMBOAT Season: 2 | Episode: 8


पायचा (Π) प्रवास

पुजा लोखंडे

पुजा लोखंडे होमी भाभा सेंटर फॉर सायन्स एज्युकेशन येथे गणित शिक्षण विभागात
कार्यरत आहे. गणितातील पदवी व पदव्युत्तर शिक्षण हे पुणे विद्यापीठातून पूर्ण केले
असून,गणित विषयाशी निगडित प्रश्न सोडविण्याची व लेख लिहिण्याची आवड आहे.

Marathi



पाय (π) हा शब्द गणिताच्या वर्गात कधी ना कधीतरी तुम्ही ऐकलाच असेल. आज याच
पायविषयी आपण बोलणार आहोत! पायचा दैनंदिन जीवनात कुठे आणि कसा वापर केला जातो?
पायची जी किंमत आज आपण जाणतो त्याची ही किंमत आली कशी? जसा विज्ञान दिवस, बालदिवस,
किंवा एखाद्याचा वाढदिवस आपण साजरा करतो, तसाच जगभरात ‘पाय दिवस’ कधी बरं साजरा
होतो? चला तर मग, या आणि अशा अनेक प्रश्नांचा, तसेच पायशी निगडित काही गंमतीशीर
गोष्टी, विविध विक्रम, या सर्वांचाच आज आपण STEAMBoat च्या सेशनमधून आढावा घेऊयात!







STEAMBOAT Season: 2 | Episode: 7


हिरवे शिकारी अर्थात मांसाहारी वनस्पती

विक्रांत घाणेकर

विक्रांत घाणेकर होमी भाभा विज्ञान शिक्षण केंद्र येथे जीवशास्त्र विभागात
वैज्ञानिक अधिकारी पदावर कार्यरत आहेत. वनस्पती शरीरशास्त्र या विषयाची त्यांना आवड
आहे.

Marathi



मांसाहारी म्हटलं कि फक्त प्राणी विश्व् डोळ्यासमोर येतं पण उत्क्रांतीच्या जटील
टप्प्यांमध्ये काही वनस्पतीसुद्धा मांसभक्षी बनल्या. सूक्ष्म किडे कीटक पासून ते
अगदी लहान बेडूक, सरडे खाण्यापर्यंत यांनी मजल मारलेली आहे. पण या वनस्पती मुबलक
प्रमाणात दिसून येत नाहीत. इतर वनस्पती तग धरणार नाहीत अशा ठिकाणी यांचा अधिवास
आहे. जागेवरून न हलता शिकार करण्यासाठी वैशिष्ट्यपूर्ण सापळे विकसित केलेले आहेत.
शिकार पचवण्यासाठी लागणारा पाचकरस बनवण्याची करामत यांनी साधली आहे. चला तर जाणून
घेऊ यांची मनोरंजक जडणघडण!



STEAMBOAT Season: 2 | Episode: 6


फंगस की अद्‌भुत दुनिया

SARITA KAMAT

Sarita Kamat is a Post-Doctoral Fellow at HBCSE. She is a biologist and works
with the Vigyan Pratibha team at HBCSE.

Hindi



फंगस! नाम तो सुना ही होगा|आखिर ये फंगस होता क्या है? क्या ये सिर्फ हमें नुक्सान
ही पहुंचाता है, या कुछ फायदे भी हैं इसके| अगर धरती पर फंगस न हो, तो क्या हो
जाएगा? चलिए, स्टीमबोट के इस सेशन में फंगस की दुनिया की कुछ मज़ेदार और हैरान कर
देने वाली चीजों पर गुफ्तगू करते हैं|

Fungus! A word we hear commonly. But what is it actually; only a harbinger of
unpleasantness and harm, or is there something more to it? What would happen if
fungus disappears from the earth? Join us in this STEAMBoat session to know
about some surprising and ‘fun’ things about the world of fungus.



STEAMBOAT Season: 2 | Episode: 5


प्रकाशा सोबत गमती जमती

विनोदकुमार सोनावणे

विनोदकुमार सोनावणे, होमी भाभा विज्ञान शिक्षा केन्द्र, टी. आई. एफ. आर., येथे
वैज्ञानिक अधिकारी आहेत. ते गेली अनेक वर्ष शिक्षक आणि विद्यार्थी यांचे प्रशिक्षण
करीत आहेत. त्यांचा प्रमुख विषय इलेक्ट्रॉनिक्स आहे. विज्ञान तंत्रज्ञानाच्या
बरोबरच विज्ञान प्रचार आणि प्रसार यासाठीचे कार्य ते करीत आहेत.

Marathi



प्रकाश नसलेल्या जगात जगणे कसे असेल याचा तुम्ही कधी विचार केला आहे का? प्रकाश हा
आपल्या जीवनाचा एक अविभाज्य भाग बनला आहे.. चला तर मग STEAMboat च्या या सत्रात,
प्रकाश व त्याचे नियम, प्रकाशीय उपकरणे, तसेच प्रकाशीय तत्वाचा उपयोग कुठे आणि कसा
करतात यावर चर्चा करू या. तसेच प्रकाशाच्या तत्वार आधारित काही खेळणी (Optical
toys) व त्यामागील विज्ञान जाणून घेऊ. आरशांद्वारे मिळणाऱ्या प्रतिमा आणि प्रतिमेचे
स्वरूप याविषयीची अधिक माहिती प्रत्यक्ष प्रयोगातून घेऊ.

The live session will be in Marathi.



STEAMBOAT Season: 2 | Episode: 4


ट्रैफिक सिग्नल की रंगीन दुनिया: लाल, पीला, हरा!!

AMISH PARMAR

AmisH Parmar works with the Vigyan Pratibha team at HBCSE. He has completed his
Masters in Physics and has a keen interest in Nuclear physics, Psychology,
Philosophy and Library Sciences. He is also an avid podcaster, food reviewer and
spends his free time volunteering and board-gaming.

Hindi



लाल, पीला, हरा! हर शहर में ट्रैफिक से तो लोग परेशान होते ही हैं, लेकिन, क्या
आपने कभी सोचा है, कि ये जाना-पहचाना नजारा – सिग्नल के लाल-पीली-हरी बत्तियां –
हमारे जीवन में कैसे आए? चलिये, इस स्टीमबोट सेशन में ट्रैफिक लाइट या ट्रैफिक
सिग्नल के इतिहास, डिजाइन और विकास पर एक नजर डालते हैं!

Colourful world of ‘Traffic Signal’: Red, Yellow, Green! Red, yellow, green!
Traffic and traffic signals are a familiar sight in any big city. We spend
perhaps several hours each year waiting at traffic signals. While we hate the
traffic, let’s stop and think about how these red-yellow-green lights came about
in our lives? In this STEAMboat session, we will have a look at the history,
design and evolution of traffic lights in our society and what the future holds
for them.



STEAMBOAT Season: 2 | Episode: 3


THE ARTIFICIAL STONE – CONCRETE

SATHISH C. G. 

Dr. Sathish C. G. is a Visiting Fellow at the Homi Bhabha Centre for Science
Education (HBCSE). He obtained his PhD in Chemistry from the University of
Muenster, Germany, where he studied some light emitting molecules. He is
currently involved in chemistry education research at HBCSE. He is interested in
understanding the chemistry of materials and the nature around us.

English



We live in ‘artificial stone caves’! Amazingly, the stone we use can be molded
into any shape we wish, allowing us to build caves (homes) in any size and
shape! Well, the ‘artificial stone’ is ‘concrete’, a fundamental material which
is building our civilization. This STEAMboat session will focus on it’s history,
chemistry and some interesting anecdotes from the recent research. Join us to
explore the material that creates foundations of the world we live in!



STEAMBOAT Season: 2 | Episode: 2


SCIENCE OF SLEEP

MEGHA CHOUGULE

Megha Chougule is Project Scientific Assistant with D&T group. Megha has
completed a 5 year Dual Degree BS-MS Programme from Indian Institute of Science
Education and Research (IISER) Pune. Her interests include making physics
exciting for school students, exploring connects of nature and science, and
promoting scientific literacy.

English



One thing that we look forward to, after a long and tiring day, is a good
night’s sleep! Sleep relaxes and rejuvenates us like nothing else! So, what is
sleep? Why is it so necessary? What exactly happens in our brains and bodies
while we sleep? What will happen if we do not get enough sleep? Let’s connect in
the upcoming STEAMboat session to explore this phenomenon that is so common yet
so unknown and mysterious to us!



STEAMBOAT Season: 2 | Episode: 1
Home Season 1 Season 2

YouTube Channel   Telegram Group   Mailing List     

© Homi Bhabha Centre for Science Education, TIFR